Tijdens de bezetting door Nazi-Duitsland bevatte het Nederlandse wetboek van strafrecht een curieuze bepaling: “Valt een feit niet onder den tekst, doch wel onder de grondgedachte van een wettelijke strafbepaling, zoo is de strafbepaling toepasselijk, indien het feit naar gezond rechtsgevoel strafwaardig is.” Met andere woorden, als een feit niet strafbaar was maar de rechter vond dat het strafbaar zou moeten zijn, was het alsnog strafbaar. Het was de Nederlandse implementatie van het Gesundes Volksempfinden, oftewel het begrip waarmee de nazi’s het legaliteitsbeginsel vervingen door de willekeur van de onderbuik.
Ik moest eraan denken toen ik de stelling las die het Dagblad Van Het Noorden aan zijn lezers voorlegde: “Milieuactivisten die snelwegen blokkeren begaan een misdrijf en moeten altijd worden bestraft”. De commentaren bevatten de gebruikelijke onsmakelijke tirades tegen activisten, vooral linkse, en het wekt altijd mijn bewondering hoe goed mensen weten wat andere mensen voor werk doen (geen, is de veronderstelling) en waar ze op vakantie gaan (drie keer per jaar met het vliegtuig naar Thailand zeker!).
Maar eigenlijk vind ik het schokkender dat zo’n 30 procent tegen de stelling heeft gestemd. De demonstranten zitten daar met een goed doel, is de redenering, namelijk het redden van de aarde. Ze komen op voor een schoner milieu, een betere wereld, en wie dat doet verdient aanmoediging, geen strafblad. Ik vind het een gevaarlijke redenering. Het is in feite een omkering van het “gezond rechtsgevoel” van de nazi’s: als iemand de wet overtreedt, maar de overtreding is naar de maatstaven van ‘het volk’ (wie dat ook moge zijn) terecht, dan is het niet strafwaardig. Be careful what you wish for, zouden de Engelsen zeggen. Zou je echt willen dat de Officier van Justitie hier over zijn hart strijkt, en alle activisten die van de A12 zijn geplukt ongemoeid laat?
Als je dat zo’n geweldig idee vindt, probeer je dan voor te stellen dat er een andere Officier van Justitie zit. Eentje die niet in een blitse Tesla naar kantoor rijdt maar in een dikke Mercedes diesel. Die al die bezwaren tegen Zwarte Piet maar gezeur vindt, de boeren een warm hart toedraagt, en de straffen in Nederland veel te laag acht. Hoe was je reactie geweest als deze Officier van Justitie de Friezen vrijuit had laten gaan die Kick Out Zwarte Piet tegenhielden? Of de boer die met zijn tractor de deur van het Groningse provinciehuis vernielde? Of de man die een vermeend pedoseksueel het ziekenhuis in sloeg? Deze mensen komen immers slechts op voor hun eigen bedreigde cultuur, hun levensonderhoud, of hun kinderen. Als we de wet gaan toepassen naar gelang onze sympathie voor het doel van een strafbaar feit is het einde zoek.
vinoefeningen 